Martin Luther King, Jr.

Martin Luther King, Jr. (1964)

Martin Luther King, Jr. (15 a viz Genver 1929 – 4 a viz Ebrel 1968) a oa unan eus pennoù pennañ an emsav evit ar gwirioù keodedour amerikan, un emsaver, ur beleg badezour, hag ur prezeger stadunanat.

Prezegenn I have a dream, 1963

Ha setu, daoust deomp talañ ouzh diaesterioù hiziv ha warc'hoazh, e talc'han da hunvreal. Un hunvre gwriziennet don en hunvre amerikan eo.
Hunvreal a ran e savo un deiz ar vroad-mañ hag e vevo gant gwir ster he feiz : « Ur wirionez anat eo deomp ez eo bet graet an holl dud kevatal ».[...]
Hunvreal a ran e vevo un deiz ma fevar bugel yaouank en ur vroad e-lec'h na vint ket barnet hervez liv o c'hroc'hen met hervez muzul o spered.
Hunvreal a ran hiziv. [...]
Hunvreal a ran e vo savet un deiz pep traonienn, hag izelaet pep torgenn ha menez, hag al lec'hioù torosennek a vo plaenaet, hag al lec'hioù troidellek a vo eeunaet, ha klod an aotroù Doue a vo diskuilhet, hag an holl graet gant kig en gwelo asambles.

And so even though we face the difficulties of today and tomorrow, I still have a dream. It is a dream deeply rooted in the American dream.
I have a dream that one day this nation will rise up and live out the true meaning of its creed: "We hold these truths to be self-evident: that all men are created equal."
I have a dream that my four little children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character.
I have a dream today. […]
I have a dream that one day every valley shall be exalted, every hill and mountain shall be made low, the rough places will be made plain, and the crooked places will be made straight, and the glory of the Lord shall be revealed, and all flesh shall see it together.

Distaget d'an 28 a viz Eost 1963 war diri al Lincoln Memorial e Washington DC.

Prezegenn Beyond Vietnam: A Time to Break Silence

Marteze e c’hoarvezas tragekañ anaoudegezh ar gwirvoud pa zeuas anat din edo ar brezel oc’h ober kalz gwashoc’h eget distrujañ goanagoù ar beorien er gêr. Edo o kas o mibien hag o breudeur hag o friedoù da stourm ha da vervel a-feurioù bras-bras e-keñver ar peurrest eus ar boblañs. Edomp o kemer ar wazed du yaouank hag a oa bet nammet gant hor c’hevredigezh hag ouzh o c’has eizh mil miltir pelloc’h da wareziñ frankizoù en Azia ar Gevred n’o devoa ket kavet e mervent Georgia hag East Harlem. Meur a wech neuze omp bet lakaet e-tal ironiezh kriz ar gwelout war ar skinwel paotred du ha paotred wenn o lazhañ hag o vervel kevret evit ur vroad hag a zo bet dic’houest d’o lakaat da azezañ kevret en hevelep skolioù. Neuze e sellomp outo o leskiñ foukennoù ur gêriadenn baour en ur c’hengred garv, met merzhout a reomp ne c’hallfent biken bevañ en hevelep takad e Detroit. Dic’hallus e oa din chom en tav dirak hevelep farloterezh e-keñver ar beorien.
[…]
Mar deu ene Amerika da vout pistriet penn-da-benn, Viêt Nam a vo lennet dre ret e-kerzh ar c’horfskejadur. Biken ne vo saveteet keit ha ma tistrujo donañ goanagoù mab-den er bed a-bezh. Dre-se neuze, ar re ac’hanomp hag a zo mennet c’hoazh da bareañ Amerika zo kaset war hent an enebadur hag an disentidigezh, en ur labourat evit yec’hed hon tiriad. Kent diwezh ar brezel e paeemp pevar-ugent dre gant eus koustoù ar brezel gall. Zoken a-raok ma vefe trec’het ar C’hallaoued e Ðiện Biên Phủ e krogjont da goll pep goanag da geñver an oberiadenn diatebek-se, met ni ne rejomp ket. O c’halonekaat a rejomp gant hor mell dafar arc’hantel ha milourel evit ma kendalc’hjent gant ar brezel, zoken goude m’o devoa kollet o youl. Buan e paejomp hogos holl goustoù an taol-arnod adtrevadenniñ tragek-se.
[…]
Distrujet hon eus o daou aozadur karetañ : ar familh hag ar gêriadenn. Distrujet hon eus o douaroù hag o farkeier. Kenlabouret hon eus a-benn flastrañ nerzh politikel nann-komunour ha dispac’hel nemetañ ar vroad – an Iliz Voudaat Unanet. Skor hon eus roet da enebourien kouerien Saigon. Breinet hon eus o maouezed hag o bugale ha lazhet o gwazed. Pe zieuberien ?
[…]
Setu amañ ster ha talvoudegezh gwirion ar gendruez hag an anfeulster, p’hor skoazellont da welout savboent an enebour, da glevout e c’houlennoù, da anaout e soñj diwar hor penn. Rak eus e savpoent e c’hellfemp e gwirionez gwelout gwanderioù diazez hon dere, ha mard omp meür e c’hallomp deskiñ ha kreskiñ a-drugarez da furnez ar vreudeur a anver enebiezh.
[…]
E doare pe zoare e rank ar follentez-se paouez. Bremañ eo ret dimp paouez. Emaon o komz evel unan eus bugale Doue hag evel ur breur da beorien doaniet Viêt Nam. Emaon o komz evit ar re a vez gwastet o ziriad, diskaret o ziez, distrujet o farkeier. Emaon o komzevit evit peorien Amerika hag a bae priz doubl ar goanagoù friket er gêr hag ar marv hag ar goubrenerezh e Viêt Nam. Emaon o komz evel unan eus keodediz arbed, evit ar bed hag a chom mantret dirak an hent hon eus kemeret. Emaon on komz evel un Amerikan da renerien ma broad-me. Dimp eo an intrudu meur er brezel-mañ. Dimp eo dre ret an inrudu d’e lakaat da baouez.
[…]
Mui-ouzh-mui, dre ziuz pe dre zegouezh, setu amañ ar roll hag a zo bet kemeret gant hor broad – roll ar re a sparl kement dispac’h peoc’hus dre nac’h dilezel ar brientoù hag a r plijadurioù a zeu diwar gounidoù bras-meurbet ar postañ en estrenvro.
[…]
Peursur on e rankomp, evel broad, gouzañv un dispac’h-sko en hor talvoudegezhioù mard eo dleet dimp mont war tu reizh dispac’h ar bed. Ret eo dimp tremen buan eus ur gevredigezh troet war-du an traezoù d’ur gevredigezh troet war-du an dud. Pa lakaer an ardivinkoù hag an urzhiataerioù, mennozhioù ar gounid ha gwirioù ar berc’henniezh da bouezusoc’h eget an dud, ne c’haller ket faezhañ an tri ramz Gouennelouriezh, Danvezelouriezh ha Milouregezh.
[…]
Ur gwir zispac’h en talvoudegezhioù a dalvez en diwezh e rank hol lealded bout hollek kentoc’h eget hiniennel. Bremañ e rank an holl vroadoù diorren ul lealded hollbouezus e-keñver mab-den en e bezh a-benn gwareziñ ar pep gwellañ en o c’hevredigezhioù-i.

…Perhaps the more tragic recognition of reality took place when it became clear to me that the war was doing far more than devastating the hopes of the poor at home. It was sending their sons and their brothers and their husbands to fight and to die in extraordinarily high proportions relative to the rest of the population. We were taking the black young men who had been crippled by our society and sending them eight thousand miles away to guarantee liberties in Southeast Asia which they had not found in southwest Georgia and East Harlem. So we have been repeatedly faced with the cruel irony of watching Negro and white boys on TV screens as they kill and die together for a nation that has been unable to seat them together in the same schools. So we watch them in brutal solidarity burning the huts of a poor village, but we realize that they would never live on the same block in Detroit. I could not be silent in the face of such cruel manipulation of the poor….
[…]
…If America's soul becomes totally poisoned, part of the autopsy must read Vietnam. It can never be saved so long as it destroys the deepest hopes of men the world over. So it is that those of us who are yet determined that America will be are led down the path of protest and dissent, working for the health of our land. Before the end of the war we were meeting eighty percent of the French war costs. Even before the French were defeated at Dien Bien Phu, they began to despair of the reckless action, but we did not. We encouraged them with our huge financial and military supplies to continue the war even after they had lost the will. Soon we would be paying almost the full costs of this tragic attempt at recolonization….
[…]
…We have destroyed their two most cherished institutions: the family and the village. We have destroyed their land and their crops. We have cooperated in the crushing of the nation's only non-Communist revolutionary political force – the Unified Buddhist Church. We have supported the enemies of the peasants of Saigon. We have corrupted their women and children and killed their men. What liberators?…
[…]
…Here is the true meaning and value of compassion and nonviolence when it helps us to see the enemy's point of view, to hear his questions, to know his assessment of ourselves. For from his view we may indeed see the basic weaknesses of our own condition, and if we are mature, we may learn and grow and profit from the wisdom of the brothers who are called the opposition….
[…]
…Somehow this madness must cease. We must stop now. I speak as a child of God and brother to the suffering poor of Vietnam. I speak for those whose land is being laid waste, whose homes are being destroyed, whose culture is being subverted. I speak for the poor of America who are paying the double price of smashed hopes at home and death and corruption in Vietnam. I speak as a citizen of the world, for the world as it stands aghast at the path we have taken. I speak as an American to the leaders of my own nation. The great initiative in this war is ours. The initiative to stop it must be ours….
[…]
…Increasingly, by choice or by accident, this is the role our nation has taken – the role of those who make peaceful revolution impossible by refusing to give up the privileges and the pleasures that come from the immense profits of overseas investment….
[…]
…I am convinced that if we are to get on the right side of the world revolution, we as a nation must undergo a radical revolution of values. We must rapidly begin the shift from a "thing-oriented" society to a "person-oriented" society. When machines and computers, profit motives and property rights are considered more important than people, the giant triplets of racism, materialism, and militarism are incapable of being conquered….
[…]
…A genuine revolution of values means in the final analysis that our loyalties must become ecumenical rather than sectional. Every nation must now develop an overriding loyalty to mankind as a whole in order to preserve the best in their individual societies….

Distaget en iliz Riverside, New York City, d’ar 4 a viz Ebrel 1967.